موسسه فرهنگی هنری نابینایان بصیر در تكاپو بهتر از آن باشيم كه هستيم
نوشته های مرتبط
بازدید: 1984
چکیده :
امروزه با توجه به پیشرفتهای علمی و تکنولوژی و ظهور مفاهیم جدید مدیریت اجتماعی ، دیدگاه جامعه نسبت به توانمندیهای نابینایان و کم بینایان و بصورت کلی معلولین تغییر یافته و یا در حال تغییر است . نابینایان و کم بینایان نیز همچون سایر آحاد مردم خواهان ورود به عرصه کار و اشتغال هستند . لذا ضرورت طراحی یک فرایند و برنامه مناسب جهت توانمندسازی حرفه ای نابینایان و کم بینایان امری اجتناب ناپذیر است . در مقاله حاضر سعی بر این است تا یک فرایند مناسب برای توانمندسازی حرفه ای نابینایان و کم بینایان ارائه گردد تا ضمن بررسی زمینه های مهم ایجاد بستر مناسب برای اشتغال نابینایان و کم بینایان ، عوامل مؤثر در مشاوره حرفه ای و شغلی آنان بیان شود . در قسمت پایانی نیز راهکارهای پیشنهادی جهت اجرایی شدن این فرایند ارائه می گردد .
*- کارشناس ارشد مدیریت اجرایی (MBA)
*- کارشناس ارشد جامعه شناسی ، کارشناس امور کتابخانه ای نابینایان استان آذربایجان شرقی
مقدمه :
در آغاز هزاره سوم و با توجه به پیشرفتهای روز افزون در زمینه تکنولوژی و علوم مختلف ، جهان وارد عرصه جدیدی شده است که به تمام امکانات و فرصتهای موجود در جامعه و محیط زندگی توجه ویژه ای دارد و همه آنها به مثابه یک امتیاز در جهت بهبود سطوح زندگی جمعی و فردی تلقی می شوند و در این میان منابع نیروی انسانی از اهمیت مضاعفی برخوردار است .
امروزه مدیریت نیروی انسانی در صنعت و اقتصاد یک جامعه و کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش بسزایی در پیشرفت و تعالی اقتصاد و فرهنگ یک جامعه دارد . در این راستا مدیریت نیروی انسانی آسیب دیده و معلول در اقتصاد و صنعت به تدریج جای خود را باز کرده و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود . نابینایان و کم بینایان نیز جزئی از نیروی انسانی معلول به شمار می آیند که درصد قابل توجهی از معلولان را شامل میشوند . این افراد یا به هنگام کار در کارخانجات و محیط کار نابینا شده اند و یا در اثر عوامل ژنتیکی و حوادث این مجموعه انسانی به صورت پتانسیل نیروی انسانی نابینا متقاضی ورود به عرصه کار و اشتغال هستند . در اینجاست که مدیریت نیروی انسانی وظیفه دارد که با برنامه ریزی صحیح و آموزش مهارتهای لازم و فراهم نمودن امکانات و شرایط مساعد و برابر برای این قشر بتواند از امکانات و پتانسیل های نیروی انسانی آسیب دیده و معلول به نحو احسن استفاده کند .
توانبخشی حرفه ای نابینایان :
در ۲۲ ژوئن ۱۹۵۵ کنفرانس بین المللی کار به اتفاق آراء توصیه شماره ۹۹ را که در برگیرنده توانبخشی حرفه ای معلولین بود ، مورد تصویب قرار داد . تأثیری که این سند در فعالیتهای توانمندسازی حرفه ای در سراسر جهان داشته و هنوز نیز دارد تاحدی است که ارزش یادآوری تعاریف و مواد اصلی آن را دارد . توانبخشی حرفه ای در این سند چنین تعریف شده است :
آن قسمت از مراحل تدریجی ، پیوسته و هماهنگ شامل تدارک گروهی از خدمات حرفه ای ، یعنی راهنمایی حرفه ای ، آموزش حرفه ای و نیز گزینش حرفه ی مناسب که برای یاری رساندن به معلولین بمنظور یافتن و حفظ شغل در نظر گرفته شده است .
اهداف اصلی هر فرایند توانمندسازی حرفه ای نابینایان براساس حفظ مشی سازمان بین المللی کار می بایست که به شرح زیر باشد :
۱) شناساندن کیفیت کاری نابینایان و تلاش برای بالا بردن این کیفیت.
۲) تاکید بر شایستگی و توانایی های کاری نابینایان، نه بر ناتوانایی های آنان.
۳) ایجاد امکانات بیشتر برای اشتغال نابینایان.
۴) فائق آمدن بر تبعیض های موجود علیه نابینایان در رابطه با اشتغال.
توانبخشی حرفه ای برای هر نابینا که از آن بهره می گیرد باید یک مجموعه جامع و پیوسته از اقداماتی باشد که از لحظه شناسایی نابینا آغاز گشته و تا رسیدن به مرحله اشتغال در بازار کار و بعد نیز ادامه یابد.
فرآیند توانمند سازی حرفه ای و تخصصی:
فرایند توانمند سازی حرفه ای نابینایان و کم نابینایان شامل چهار مرحله است که عبارتند از:
مرحله اول: بررسی زمینه های شغلی ایجاد بستر های مناسب برای اشتغال نابینایان.
مرحله دوم: بررسی عوامل موثر در مشاوره حرفه ای و شغل نابینایان.
مرحله سوم: توانبخشی حرفه ای و تخصصی نابینایان.
مرحله چهارم: حمایت و پشتیبانی از نابینایان.
لازم به ذکر است که هر یک از مراحل فوق نیز به بخش های مختلف تقسیم می شود که در اینجا ما به بررسی این مراحل و بخش های آن می پردازیم.
زمینه های ایجاد بستر های مناسب برای اشتغال نابینایان:
زمینه سازی جهت اشتغال نابینایان و کم بینایان به عنوان یک فرایند تدریجی و مستمر علاوه بر جنبه های فنی و تخصصی آن، نیاز به ایجاد بسترهای مناسب دارد. یکی از این بسترها، فرهنگ جامعه است. اگر رفتار و فرهنگ جامعه جنبه منفی داشته باشد نتیجه مثبت زمینه سازی جهت اشتغال نابینایان، فوق العاده پایین خواهد بود. عدم درک نابینایان در جامعه و ناتوانی مردم در برقراری رابطه با آنان مانع اجتماعی مهمی برای اشتغال نابینایان به شمار می رود، که از مهمترین علل آن می توان به عدم وجود اطلاعات صحیح و کافی در مورد تواناییهای نابینایان و کم بینایان در جامعه اشاره کرد.
ثانیاً با وارد شدن تکنولوژی های جدید در عرصه صنعت و خدمات به تدریج و با سرعت فزاینده ای، اتوماسیون اداری و صنعتی در حال افزایش است و در نتیجه از تاثیر مستقیم نیروی انسانی ماهر و توانا در امر تولید و خدمات کاسته شده است و زمینه برای ورود نیروی انسانی آسیب دیده و معلول در عرصه اقتصاد، هموارتر شده است، و این قاعده در مورد نابینایان و کم بینایان نیز صدق می کند. می توان با استفاده از تکنولوژی های جدید و با تبدیل علائم تصویری به علائم صوتی زمینه حضور نابینایان را در هر مکانی از صنعت و خدمات فراهم نمود.
ثالثاً با تصویب قوانین لازم وکافی ، راه را برای اشتغال نابینایان و کم بینایان می توان هموارتر ساخت ، زیرا با اجرای این قوانین سازمانها و ادارات موجود در جامعه مجبور به تجدیدنظر در اصول و معیارهای استخدامی خود شده ، و همچنین وادار به تعریف شغلهای مناسب و طراحی شغلی، برای نابینایان و کم بینایان خواهند شد .
عوامل مؤثر در مشاوره حرفه ای و شغلی نابینایان :
الف ) شناسایی نابینایان و تواناییهای آنان
تمامی نابینایان و کم بینایان جامعه باید شناسایی شوند و از آنان ثبت نام به عمل آید و علاوه بر آن باید تواناییها و استعدادهای آنان مورد سنجش و مطالعه قرار گیرد ، زیرا در مسیر برنامه ریزی باید توانمندسازی شغلی و حرفه ای نابینایان ، اطلاعات دقیق و آماری، امری ضروری و حیاتی است.
ب ) شناسایی فرصتهای موجود در جامعه برای اشتغال نابینایان و بهبود آنها
در راستای شناسایی فرصتهای اشتغال موجود در جامعه ، با تشکیل گروههای تخصصی که از سویی معلومات لازم در زمینه وظایف شغلی و روابط آنها و از سویی دیگر به آگاهی های لازم و کافی در زمینه توانمندیها و نیازهای نابینایان برخوردار هستند ، می توان اقدام به شناسایی فرصت های شغلی مناسب نابینایان در جامعه پرداخت ، و نیز در جهت بهبود وظایف و روابط شغلی برای رفاه حال نابینایان و کم بینایان اقدام نمود .
ج ) ایجاد فرصتهای شغلی جدید برای نابینایان
باتوجه به ورود تکنولوژی های جدید و پیشرفت روزافزون علوم مختلف می توان فرصتهای شغلی جدیدی را برای کم بینایان و نابینایان معرفی کرد . و همچنین با توجه به اصول مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) نسبت به ایجاد شغل های مناسب برای نابینایان اقدام نمود .
توانبخشی حرفه ای و شغلی نابینایان و کم بینایان:
با بررسی عواملی مؤثر در توانبخشی حرفه ای و شغلی نابینایان و کم بینایان و هچنین تلفیق آنها ، می توان نسبت به راهنمایی شغلی نابینایان و کم بینایان با توجه به علایق آنان اقدام نمود .
الف) آموزش حرفه ای و تخصصی :
پس از مشاوره و راهنمایی ، نوع آموزش حرفه ای و تخصصی نابینا مشخص می شود . مکان و زمان دوره آموزشی باید کاملاً مشخص باشد و متولی خاصی داشته باشد . همچنین امکانات و تجهیزات آموزشی برای آموزش مهارتهای نخصصی فراهم شود .
ب) ارزشیابی حرفه ای و تخصصی :
در ارزشیابی حرفه ای نابینایان باید کمال دقت و واقع بینی را مدنظر قرار داد ، آموزش تخصصی نابینا باید به گونه ای باشد تا او قادر باشد در محیط ها و شرایط برابر با سایر افراد جامعه در آن زمینه تخصصی رقابت کند . بنابراین بهتر است که به جای ۱۰ نابینای متخصص ضعیف ، یک نابینای متخصص قوی تحویل جامعه داد ، تا از این طریق کارفرمایان و افراد جامعه به تواناییهای نابینایان اعتماد کنند .
در ارزشیابی حرفه ای و تخصصی نابینایان اگر یک نابینا رد شود باید به مرحله مشاوره حرفه ای و شغلی برگردد زیرا ممکن است در مرحله راهنمایی و مشاوره شغلی اشتباه شده باشد و یا در آموزش او مشکلی پیش آمده باشد .
ج) تعیین شغل مناسب در بازار کار :
در مرحله چهارم پس از آنکه یک نابینا در ارزشیابی حرفه ای و تخصصی نمره قبولی گرفت ، باید شغل مناسبی در بازار کار متناسب با توانایی و تخصص نابینا برای او در نظر گرفت . در این مرحله باید سعی شود تا شرایط نابینا را با مقتضیات شغلی و بالعکس، تا حد امکان هماهنگ نمود تا محیط شغلی پویائی را برای نابینا فراهم نمود .
حمایت شغلی و به هنگام کردن تواناییهای حرفه ای نابینایان :
آیا پس از تعیین شغل مناسب برای فرد نابینا ، فرآیند توانمندسازی تخصصی نابینایان تمام می شود ؟ پاسخی که میتوان به این سؤال داد بی شک منفی است . امروزه با توجه به پیشرفتهای سریع علمی و تکنولوژی در زمینه های مختلف تخصصی ، اگر فرد نابینا بخواهد در شغل خود توانمند باشد باید همواره سخنی برای گفتن در این دنیای پرشتاب علمی و صنعتی داشته باشد. لذا حمایت شغلی و به هنگام کردن تواناییهای حرفه ای نابینایان و کم بینایان، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
اعتماد افراد جامعه و کارفرمایان به تواناییهای نابینایان و کم بینایان :
درحقیقت هدف از فرایند توانمندسازی حرفه ای و شغلی نابینایان ، جلب اعتماد افراد جامعه به تواناییهای نابینایان است و در حقیقت این اعتماد نتیجه کلی این فرآیند است . هرچقدر ما ، در جلب اعتماد جامعه و کار فرمایان موفق تر باشیم نشان دهنده این است که فرایند توانمند سازی کاراتر است . نکته مهم این است که قدم های دیگر ما برای توانمندسازی حرفه ای نابینایان در جهتی باشد که باعث افزایش این اعتماد عمومی گردد زیرا که به دست آوردن این اعتماد عمومی کاری بس بزرگ و دشوار است و حفظ این اعتماد نیز به تلاش آگاهانه و گسترده ای نیاز دارد و کوچکترین سهل انگاری ها موجب از دست رفتن این اعتماد خواهد شد .
نتیجه گیری :
حقوق شخصی و اجتماعی نابینایان و کم بینایان با سایر افراد جامعه برابر بوده و این افراد نیازی به ترحم و دلسوزی دیگران ندارند . همین اندازه که سازمانها و ارگانهای مربوط با اجرای فرایند توانمندسازی حرفه ای و شغلی ، ایشان را یاری دهند تا به استقلال شغلی برسند ، اینگونه افراد می توانند مانند دیگران زندگی فردی و اجتماعی خود را اداره نموده ، نه تنها سربار خانواده و جامعه نباشند بلکه با پیوستن به بازار کار بر تولید ملی بیافزایند .
پیشنهادات :
الف) از آنجا که در حال حاضر بیشتر پروژه ها و فعالیت های خدماتی ، صنعتی و عمرانی به وسیله کامپیوترها برنامه ریزی می شوند و با توجه به نرم افزارهای موجود در کامپیوتر ها مانند:(جاوز- کرزوایل) jawz- kurzweil که برای تبدیل علائم تصویری و نوشتاری به اصوات صوتی بکار می رود. می توان گفت که نابینایان و کم بینایان با آموزش مناسب می توانند به راحتی از مسئولییت انجام بسیاری از مسائل موجود در بخشهای مختلف اقتصادی جامعه ، سربلند بیرون آیند . همچنین با وارد شدن دستگاه های تمام اتوماتیک تولیدی و مونتاژ در عرصه صنعت مانند دستگاه های تراش (CNC) و … می توان از نابینایان و کم بینایان در عرصه اپراتوری دستگاه های تولیدی نیز استفاده کرد . بنابراین پیشنهاد میگردد که سازمان فنی و حرفه ای کشور در راستای توانمدسازی حرفه ای نابینایان و کم بینایان اقدام به تأسیس واحدهای آموزش فنی و حرفه ای برای آنان نماید. تا با آموزش مناسب نابینایان و کم بینایان و با استفاده از تکنولوژیهای جدید و نرم افزارهای موجود، آنان را برای ورود به عرصه های مختلف شغلی در جامعه، آماده کنند.
ب) بسیاری از مشکلات معلولین بویژه نابینایان و کم بینایان در رابطه با فرهنگ و نگرش جامعه نسبت به توامندیهای آنهاست، بنابراین دولت ها و رسانه های جمعی وظیفه دارند نابینایان و به صورت کلی معلولین را به توانایی های خود آگاه سازند و خود باوری و اعتماد به نفس آنان را تقویت کنند و از سویی دیگر با فرهنگ سازی در جامعه اعتماد مردم را به توانایی های نابینایان، افزایش دهند. پس عموم مردم جامعه باید به خاطر داشته باشند که بنا به شعار یکی از سازمان های غیر دولتی کانادا: «ممکن است مهمترین نقص عضو معلولین شما باشید». بدین منظور پیشنهاد می شود که:
۱) رسانه های ملی مانند صدا و سیما و جراید اطلاع رسانی و آشنا سازی مردم با معلولین خصوصاً نابینایان وکم بینایان و تغییر دیدگاه جامعه نسبت به توانایی های آنان ، می توانند مهمترین نقش را در راستای فرهنگ سازی جهت اشتغال نابینایان و کم بینایان ایفا کنند .
۲) وزارت آموزش و پرورش در یکی از مقاطع راهنمایی یا دبیرستان و در یکی از دروس علوم اجتماعی ، روانشناسی و یا ادبیات فارسی ، درسی را با عنوان آشنایی با افراد معلول بگنجاند ، تا به تدریج دانش آموزان امروز که آینده سازان جامعه خواهند بود ازاین طریق با توانمندی های معلولین و بخصوص نابینایان آشنا گشته و نسبت به تواناییهای آنها دیدگاهی مثبت داشته باشند
ج) در ایران اگرچه قوانینی در رابطه با اشتغال معلولان تصویب شده است ( قانون ۳% معلولین یا ماده ۷ قانون جامع حمایت از معلولان ) ولی ما همچنان شاهد آن هستیم که خیل عظیمی از نابینایان و کم بینایان جویای شغل هستند . یکی از عوامل محدودکننده اشتغال نابینایان در ماده ۷ قانون جامع حمایت از معلولان ایران ، پیش بینی یک شغل ، آن هم اپراتوری تلفن برای این قشر می باشد . ما می توانیم با از بین بردن محدودیت شغلی پیش بینی شده در این قانون و با توانمند سازی حرفه ای معلولین این امکان را به سازمان ها و مؤسسات بدهیم که مناسب با شرایط سازمانی خود و همچنین تحصیلات و توانایی های فنی نابینایان اقدام به تعریف و طراحی شغل مناسب برای نابینایان و کم بینایان نمایند . و نیز با نظارت و اجرای صحیح قوانین از هرگونه تخلف و کم کاری سازمانها در این زمینه بکاهیم نکته مهم در اینجا آن است که در تصویب قوانین و اجرای آن دقت و مطالعات کافی صورت پذیرد به نحوی که این قوانین برای نابینایان و کم بینایان محدودکننده نباشد.
د ) یکی از روشهای مفید برای اشتغال نابینایان و کم بینایان تشکیل شرکتهای تعاونی توسط خود نابینایان و کم بینایان می باشد تا از این طریق آنان وارد عرصه تولید و اشتغال کشور گردیده و فعالیت اقتصادی انجام دهند. بنابراین پیشنهاد می گردد وزارت تعاون ، تسهیلات و امتیازات ویژه ای را برای حمایت از تشکیل تعاونیهای کاری و شغلی معلولین و بویژه نابینایان و کم بینایان درنظر بگیرد.
منابع و مراجع :
۱) ساعی شتربانی ، روح اله – نیک نام فریدون ، ۱۳۸۳ ، پژوهش پیرامون چگونگی نگرش افراد جامعه نسبت به توانمندی های نابینایان
۲) گزارش سازمان بین المللی کار ، توانبخش حرفه ای معلولین
۳) طاهری عراقی ، نابینایی .
تهیه و تدوین:
صمد خباز باویل
روح الله ساعی
خوب بود
سلام.خواستم بابت وبسایت خوبتون ازتون
تشکر کنم و امیدوارم باعث ایجاد انگیزه براتون بشه
سلام.وبسایتتون خیلی خوب و مفیده.به کارتون
ادامه بدین
وای خیلی خوبه ساییتون